Bekende voorbeelden van Digitale Platform Ecosystemen (DPE’s) zijn Facebook, Google, Apple, Amazon en Airbnb. DPE’s worden steeds vaker gebruikt voor het verlenen van gezondheidsdiensten, bijvoorbeeld voor real-time monitoring van patiënten en preventieve zorg (Fürstenau et al., 2019; Otto & Jarke, 2019), maar ook voor het managen van chronische en complexe aandoeningen zoals Amyotrofe Lateraal Sclerose en Parkinson. Ze dragen bij aan de ontwikkeling van gezondheidsgebieden zoals ziektepreventie, patiëntenzorg op afstand of zelfmanagement. In plaats van alleen productinnovatie mogelijk te maken of economische transacties te faciliteren, ligt hun focus op de transformatie van de zorgverlening met als doel de gezondheidsresultaten te verbeteren (de Reuver & Lessard, 2019).
Het belang van digitale platformen
Annabelle Gawer, een toonaangevend onderzoeker van digitale platformen verwoord het belang van platformen als volgt:
Data als output
“Online platformbedrijven profiteren niet alleen van moderne digitale infrastructuren zoals internet, de cloud en wereldwijde mobiele connectiviteit. Ze maken ook gebruik van de gedragsgewoonten van miljarden gebruikers die, door dagelijks verbinding te maken met deze platformen via hun digitale apparaten om digitale diensten te consumeren, continu (en vaak onbewust) gegevens genereren. Op zijn beurt wordt deze data-als-output een belangrijke bron die platformbedrijven gebruiken om de digitale diensten die ze aanbieden verder te verbeteren, nieuwe diensten te ontwikkelen en nieuwe markten te betreden.
Waarde creëren
De mechanismen waarmee digitale platformen waarde creëren zijn als volgt: ten eerste vergemakkelijken digitale transactieplatformen matching. Ze bieden een structuur die kan profiteren van de lage zoekkosten die digitale technologieën bieden aan wereldwijd verbonden internetgebruikers om efficiënte matches te maken. Vaak dienen platformen als tussenpersoon tussen kopers en verkopers.
Faciliteren van innovatie
Hun succes is nauw verbonden met het succes van een reeks bedrijven die platformen gebruiken om klanten te bereiken. Platformen stellen bedrijven, met name kleinere bedrijven, in staat om hun activiteiten uit te breiden buiten hun thuisstaat, gericht op consumenten in de hele wereldeconomie. Digitale platformen faciliteren ook innovatie. Innovatieplatformen stellen externe bedrijven zoals softwareontwikkelaars in staat om zeer grote hoeveelheden aanvullende producten of diensten te bouwen. Ze vergemakkelijken bijvoorbeeld de ontwikkeling van miljoenen applicaties die de functionaliteit van fundamentele producten zoals Microsoft Windows of Google’s Android verbeteren.” (Gawer, 2021)
Definitie
Een Digitaal Platform Ecosysteem “omvat een platformeigenaar die governance (beheersings)mechanismen implementeert om waarde creërende mechanismen op een digitaal platform tussen de platformeigenaar te faciliteren en een ecosysteem van autonome complementoren (toeleveranciers, bijv. een bedrijf dat apps produceert) en consumenten” (Hein et al., 2020) (p.90). Een DPE wordt gekenmerkt door onderlinge afhankelijkheden tussen het platform en hun gebruikers en leveranciers (Hein et al., 2020).
Platformtypes
Er worden twee basale platformtypes en één gecombineerd hybride type onderscheiden:
Transactieplatformen of uitwisselingsplatformen. Voorbeelden hiervan zijn LinkedIn, Mastodon, Coolblue en Bol.com. Deze platformen creëren waarde door het mogelijk maken van transacties tussen de gebruikers onderling en/of met de leveranciers van diensten en services.
Innovatieplatformen stellen hun technische infrastructuur beschikbaar via hun ontwerpdimensies of bouwstenen. Voorbeelden van dit type platformen zijn Apple, Google, Amazon, Facebook. Hiermee kunnen de partners van het platform en de platform eigenaar nieuwe producten en diensten creëren met behulp van apps. Iedere innovatie voegt functionaliteit toe aan het platform of geeft toegang tot service en diensten die vervolgens waarde aan het platform toevoegen.
Hybride platformen combineren de eigenschappen van de voorgaande twee platformen. Veelal starten platformen met één basaal type en vervolgens wordt een tweede type toegevoegd of gemixed. Een transactieplatform voegt bijv. een innovatieplatform toe om innovaties door derde partijen te stimuleren waardoor aanvullende commerciële mogelijkheden worden gecreëerd. Facebook is een voorbeeld van zo’n platform. Het omgekeerde; een innovatieplatform dat een transactieplatform toevoegt faciliteert en controleert het distributie kanaal van de ‘ complementors’. Apple en Google voegden de app stored toe nadat ze respectievelijk de Iphone hadden gelanceerd en het Android besturingssysteem hadden gelicenseerd. (Cusumano, Gawer, Yoffie, 2019).
Ontwerpdimensies of bouwstenen van een DPE
De bouwstenen of ontwerpdimensies vormen het fundament van een DPE. Denk aan de fundamenten van een huis of de poten van een boortoren. Alhoewel er geen eenduidigheid bestaat over álle bouwstenen wordt een aantal veelvuldig genoemd:
Netwerk effecten, architectuur en governance
- Netwerk effecten: de impact van het aantal gebruikers van een platform op de waarde die voor iedere gebruiker wordt gecreëerd. Positieve effecten creëren waarde voor iedere gebruiker, terwijl negatieve effecten kunnen leiden tot een vermindering van de waarde. Een voorbeeld van negatieve netwerkeffecten zijn bijv. sociale media platformen waar haatzaaierij, nep-nieuws en discriminatie onderdeel zijn van de communicatie tussen gebruikers waardoor andere gebruikers afhaken. Om de werking van netwerk effecten te verduidelijken wordt vaak verwezen naar Metcalfe’s law; de waarde van een telefoon netwerk groeit non-lineair naarmate het aantal gebruikers toeneemt en daarmee meer verbindingen tussen abonnees mogelijk maakt.
- Architectuur: omdat platformen in essentie interactie moeten stimuleren tussen gebruikers worden drie sleutelonderdelen onderscheiden die dit mogelijk moeten maken: (i) producenten die waarde creëren (bijv. een berichten app) en consumenten van deze waarde (de berichtenapp); (ii) de waarde-eenheid voor de consument dat wordt uitgewisseld (bijv. een bericht, afbeelding of videofragment) en (iii) een filter, veelal een algoritme,dat bepaald welke relevante waarde-elementen de gebruikers ontvangen. Deze drie elementen; deelnemers, waarde-eenheid en filter bepalen de kern interactie op het platform.
- De architectuur van het platform moet de producenten en consumenten naar het platform trekken zodat interacties mogelijk worden gemaakt. Vervolgens moet het de interacties faciliteren waardoor verbindingen kunnen ontstaan en waarde-eenheden kunnen worden uitgewisseld. En het moet zorgen voor een match tussen gebruikers en consumenten door het gebruik van informatie die voor beide groepen aantrekkelijk is.
- Governance: de regels die bepalen wie mag deelnemen in een ecosysteem, hoe de waarde wordt verdeeld en op welke manier conflicten worden opgelost. Instrumenten die worden gebruikt zijn o.a. wet- en regelgeving (bijv. de DSA), normen, architectuur van het platform en marktmechanismen die het gedrag van gebruikers en producenten stuurt om waarde te creëren. In 2018 bleek dat Cambridge Analytica, een complementor van Facebook toegang had gekregen tot de gegevens van 87 miljoen gebruikers zonder hun toestemming. Dit datalek leidde tot vragen over verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van platformen; zaken die uitdrukkelijk tot de governance gerekend worden.(Cusumano, Gawer, Yoffie, 2019 & Parker, Van Alstyne, Choudary, 2016).
Platformen en ecosystemen
In eerder werk maakt Gawer (2014) onderscheid tussen drie typen industrieplatformen. Dit onderscheid toont de ontwikkeling die een platform veelal doormaakte. Naarmate het platform meer mogelijkheden biedt voor interactie zal ook de innovatie capaciteit toenemen zodat er een ecosysteem kan ontstaan. Platformen met weinig tot geen verbindingen met externe partners hebben weinig tot geen innovatiekracht. Dit verkleint de kans op concurrentie tussen de actoren evenals de mogelijkheid om te innoveren. Het tegenovergestelde; meer concurrentie en grotere autonomie om te innoveren, wordt uitdrukkelijk gefaciliteerd door innovatieplatformen.
Autonomie en interfaces
De ontwikkeling van een intern- naar een innovatie- of transactieplatform wordt beïnvloedt door de autonomie van innovatieve partijen op het platform en de toename van open koppelingen (interfaces) waardoor uitwisseling en concurrentie wordt gefaciliteerd. Het stadium van het innovatie- of transactieplatform realiseert de ontwikkeling van het ecosysteem.
Ecosysteem
Het ecosysteem kan worden opgevat een organisatiecollectief dat pogingen combineert om een samenhangend waarde-aanbod te creëren dat gericht is op een specifieke doelgroep. Een belangrijke kenmerk is dat er weloverwogen en doelgerichte activiteiten worden ondernomen door de platformeigenaar zodat er co-creatie plaatsvindt van waarde die aan het platform wordt toegevoegd evenals coördinatie tussen de deelnemers aan het platform. (Autio, 2022).
Kwaliteit van een ecosysteem
De kwaliteit van het ecosysteem dat door digitale platformen wordt gecreëerd wordt bepaald door de platform eigenaar die de technische faciliteiten van het platform ter beschikking stelt aan de leveranciers (“complementors”) van diensten en services en de regels en voorwaarden bepaald voor toegang en gebruik van het platform. Een innovatieplatform is gebaat bij concurrentie en samenwerking; hierop moet de eigenaar het platform inrichten en onderhouden, onder andere door gedeelde technische standaarden, zoals door de openheid van de verbindingen die via API’s kan worden gefaciliteerd. Een transactieplatform richt zich op de kwaliteit van de marktpartijen die deelnemen; hierbij is een vorm van controle op deze partijen voorafgaand aan deelname en richtlijnen voor het gewenst gedrag een manier om dit te reguleren. Andere instrumenten zijn bijv. gebruikersbeoordelingen en kwaliteitsmetingen van de service evenals fraudepreventie voor platformen waar goederen worden verhandeld (bijv. Ebay en Marktplaats) (Cusumano, Gawer, Yoffie, 2019). Met het inwerking treden van de Digitale Markten Verordening legt de Europese Commissie regels vast voor grote platforms – een lijst van wat wel en wat niet mag – om te voorkomen dat zij oneerlijke voorwaarden opleggen aan bedrijven en consumenten.
Bronnen
- Gawer, A. (2014). Bridging differing perspectives on technological platforms: Toward an integrative framework. Research Policy, 43(7), 1239-1249. https://doi.org/10.1016/j.respol.2014.03.006
- de Reuver, G. A., & Lessard, L. (2019). Describing Health Service Platform Architectures: A Guiding Framework Proceedings of AMCIS 2019, Americas Conference on Information Systems (AMCIS), 2019-08-14 → 2019-08-17, Cancun, Mexico. https://aisel.aisnet.org/amcis2019/healthcare_it/healthcare_it/14
- Fürstenau, D., Auschra, C., Klein, S., & Gersch, M. (2019). A process perspective on platform design and management: evidence from a digital platform in health care. Electronic markets, 29(4), 581-596. https://doi.org/10.1007/s12525-018-0323-4
- Hein, A., Schreieck, M., Riasanow, T., Setzke, D. S., Wiesche, M., Böhm, M., & Krcmar, H. (2020). Digital platform ecosystems. Electronic Markets, 30(1), 87-98. https://doi.org/10.1007/s12525-019-00377-4
- Otto, B., & Jarke, M. (2019). Designing a multi-sided data platform: findings from the International Data Spaces case. Electronic Markets, 29(4), 561-580. https://doi.org/10.1007/s12525-019- 00362-x
- Cusumano, M.A., Gawer, A., Yoffie. (2019) The Business of Platforms. Strategy in the Age of Digital Competition, Innovation, and Power. New York: Harper Business. ISBN: 9780062896322
- Parker, G.P., Van Alstyne, M.W., Choudary, S.P. (2016). Platform Revolution: How Networked Markets Are Transforming the Economy―and How to Make Them Work for You. New York: W.W. Norton & Company, Inc. ISBN: 9780393354355
- Gawer, A., (2022). Digital platforms and ecosystems: remarks on the dominant organizational forms of the digital age,Innovation,24:1,110-124,DOI: 10.1080/14479338.2021.1965888
- Autio, E., (2022) Orchestrating ecosystems: a multi-layered framework,Innovation,24:1,96-109,DOI: 10.1080/14479338.2021.1919120
Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationaal-licentie.
