Afbeelding: https://flic.kr/p/7DLqpw (CC BY-NC 2.0)**
Op welke manier maken ouderen keuzen bij het gebruik van digitale gezondheidstechnologie en waardoor worden deze keuzen bepaald? De Capability approach helpt bij de beantwoording van deze vragen omdat het de effecten van technologie op het welbevinden van personen met beperkingen zoals ouderen helpt te beoordelen (Keijzer-Broers, 2016, p. 75).
Terwijl ouderen in toenemende mate aanspraken maken op zorg- en welzijnsvoorzieningen en het liefste thuis blijven wonen in onafhankelijkheid, loopt de adoptie van digitale gezondheidszorgtechnologie achter. Zorgen over privacy, kosten verbonden aan applicaties, de kwaliteit en betrouwbaarheid van informatie bepalen de adoptie van gezondheidsgerelateerde digitale technologieën evenals leeftijd, culturele en socio-economische factoren en lichamelijke beperkingen. (Nikou et al., 2019).
De verwachte toename van het aantal 60-plussers is in lijn met de toegenomen levensverwachting en de sociale en economische effecten hiervan. Tegelijkertijd stelt de beperkte beschikbaarheid van zorg en de toename van aanspraken op zorgverlening hoge verwachtingen aan de toegankelijkheid en beschikbaarheid van digitale platformen. Mobiele en draadloze apparaten dragen bij aan verbetering van uitkomsten van zorg, het zorgaanbod en onderzoek (Frishammar et al., 2022).
Capaciteiten van ouderen
Nikou et al. (2019) onderzochten in welke mate de keuze om gebruik te maken van digitale gezondheidszorg- technologie wordt bepaald door het doel dat ouderen zich hadden gesteld. Bijv. zelfstandigheid en welzijn behouden in het licht van fysieke beperkingen. Hiervoor maakten zij gebruik van de ‘Capability approach’; deze richt zich op wat de persoon in staat is om te doen met de (hulp)bronnen die tot diens beschikking staan. De aard van de technologie of de activiteiten die met de technologie kunnen worden uitgevoerd is hiervoor niet relevant.
Verschillende elementen zijn bepalend voor de ‘Capability approach’:
- Goederen en diensten (hulpbronnen) die het functioneren mogelijk maken, bijv. een medicatierobot of een online portal met producten en diensten om zelfstandig te blijven wonen.
- Conversiefactoren (individuele, sociale en omgevingsfactoren) bepalen of en in hoeverre een hulpbron ook daadwerkelijk het gewenste resultaat zal opleveren (bijv. het gebruiksgemak van een apparaat, het kennisniveau om online portal te gebruiken).
- Capaciteiten bepalen de verschillende combinaties van functioneren die een persoon mogelijkerwijze kan bereiken, en de vrijheid om hieruit te kiezen. Bijv. de beschikbaarheid en dienstverlening door de apotheek bij het gebruik van een medicatierobot,
- Een bepaalde mate van functioneren uit zich in een status (bijv. gezond zijn, welbevinden ervaren) én activiteiten (bijv. inname van medicatie, onderhouden van sociale relaties).
Toepassing Capability approach op online portal
Met de Capability approach werd een online portal voor producten en diensten om onafhankelijk te blijven onderzocht. In onderstaande GIF is stap voor stap de opvolging weergegeven hoe de beschikbaarheid van een portal met digitale producten en diensten wordt beoordeeld door gebruiker om uiteindelijk keuzen te maken die bijdragen aan het gewenste functioneren van de gebruiker en een hierbij behorende status van welzijn of gezondheid. De kenmerken en perceptie van het individu, in combinatie met de sociale context zijn bepalend voor de beoordeling en keuzes die gemaakt worden.
- Het portal functioneert als een product/ dienst dat bijdraagt aan de onafhankelijkheid van ouderen (goederen & diensten).
- De individuele kenmerken, diens perceptie en sociale context van de oudere bepalen of en in welke mate het portal bijdraagt aan het doel van onafhankelijkheid en welbevinden (individuele conversie) dat de oudere zich heeft gesteld.
- Het online portal biedt verschillende opties om onafhankelijkheid en welbevinden te realiseren; de capaciteiten van deze digitale technologie.
- De oudere maakt vervolgens keuze(s).
- Dit leidt dit tot een bepaalde mate van functioneren; het eindresultaat dat in overeenstemming is met het eerder gestelde doel en een status van welbevinden of gezondheid.
Het onderzoek bevestigt dat het gebruik van technologie gericht is op de realisatie van het doel dat de gebruiker zichzelf heeft gesteld. Het besluit om een technologie te gebruiken komt niet voort uit de kenmerken van de technologie (bijv. een toepassing om te communiceren) of de taken die met de technologie mogelijk worden gemaakt (bijv. alarmering). Het is dus mogelijk dat een specifieke technologie of toepassing, denk aan een medicatiedispenser of het online portal anders wordt beoordeeld en gebruikt door personen in een thuissituatie of in een intramurale setting. Maar ook de gezondheidstoestand of de beschikbaarheid van mantelzorg of professionele zorg kunnen hierop van invloed zijn.
Gebruik capability approach bij technische innovaties
Het NWO project ” Technology and human development. A capability approach” onderzocht op welke manier de capability approach kan worden gebruikt in het denken over technische innovatie en industrieel ontwerp. In de video ‘A capability approach‘ uit 2015 interviewt Pieter van der Wielen onderzoeker Annemarie Mink en Master student Benjamin Mul over de ‘Opportunity Detection Kit’ (Mink et al., 2015) , een instrument voor innovatoren om te ontdekken welke mogelijkheden innovaties wel en niet bezitten voor hun doelgroep. Het interview laat zien dat het gebruik van een innovatie niet overeen hoeft te komen met het oorspronkelijke doel ervan. Met haar ‘Kit’ ontwikkelde Mink een methode om de behoeften van gebruikers uit achtergestelde of gemarginaliseerde groepen te onderzoeken voordat een innovatie wordt ontwikkeld. De site Capability Driven Design bied praktische handvatten voor de toepassing van de capability approach bij het ontwerpen van nieuwe producten.
** “Marshall McLuhan had a long view of technological change. He defined technology very broadly—as any “extension of man”—and he was primarily interested in the eventual (and inevitable) cultural implications of a new technology. In McLuhan’s model, people create technologies (or new “media”) to fulfill a particular design intent; it is only later—often decades later—that the technologies manifest their cultural implications (what McLuhan called their “message”). This message—this emergent meaning—is often as unobserved as it is unanticipated. The message can wash over us and change us without our even knowing it. (Euchner, 2021, p. 9)”
Bronnen
- Frishammar , J., Essén, A., Christopher Simms, C., et al. (2022) Older Individuals and Digital Healthcare Platforms: Usage Motivations and the Impact of Age on Postadoption Usage Patterns https://doi.org/10.1109/TEM.2022.3187792
- Nikou, S., Agaharib, W., Keijzer-Broers, W., et al. (2019) Digital healthcare technology adoption by elderly people_ A capability approach model. Telematics and Informatics, https://doi.org/10.1016/j.tele.2019.101315
- Keijzer-Broers, W.J.W. (2016) Developing a service platform for health and wellbeing in a living lab setting – An action design research approach. Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Technische Universiteit Delft. https://research.tudelft.nl/en/publications/developing-a-service-platform-for-health-and-wellbeing-in-a-livin
- Mink, A., van der Marel, F., Parmar, V., and Kandachar, P. (2015). Using the Capability Approach to Detect Design Opportunities. In Mani, M., and Kandachar, P., Design for Sustainable Well-being and Empowerment, IISc Press and TU Delft, 283-303. https://repository.tudelft.nl/islandora/object/uuid:12f0dd47-aace-41f0-a54d-45f12435f948/datastream/OBJ/download
- Euchner, J., (2021). Marshall McLuhan and the Next Normal. Research-Technology Management,64:6,9-10. DOI: 10.1080/08956308.2021.1974777
Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationaal-licentie.
