Afbeelding: “‘Neuron’ by Roxy Paine” by Christopher Neugebauer is marked with CC BY-SA 2.0.
Bij het schrijven van mijn scriptie ‘stuitte’ ik op het werk van Daniel Fürstenau en diens focus op de toepassing van digitale platformen in de gezondheidszorg. Niet alleen komen in zijn artikelen veel verwijzingen terug naar andere gezaghebbende auteurs op het gebied van digitale platform(en) (ecosystemen). Zijn meest recente artikel bracht over een digitaal platform voor cliënten met Amyotrofe Lateraal Sclerose (A.L.S.), hun behandelaren en dienstverleners brachten mij ook terug naar voorgaand onderzoek.
Het belang van een digitaal platform voor de gezondheidszorg
In 2016 schreven Daniel Fürstenau en Carolin Auschra, beiden werkzaam aan de Freie Universität Berlin over het verschil in aandacht tussen commerciële platformen, zoals Google en Apple, én platformen in de gezondheidszorg. Waar de eerstgenoemde platformen toegang en controle strikt reguleren, kenmerken de gezondheidszorgplatformen zich door openheid. Hierdoor worden onderlinge verbindingen op manieren die anderzijds niet mogelijk zijn tot stand gebracht én vormt het gezondheidszorgplatform een motor voor innovatie. De auteurs stellen vast dat literatuur over gezondheid IT-systemen de complexiteit van meerdere actoren en activiteiten, die kenmerkend zijn voor gezondheidszorg, onvoldoende onderkent als voorwaarde voor het creëren van waarde1. Zodoende stellen ze zich de vraag welke strategieën worden gebruikt voor de implementatie van platformen in een sterk geïnstitutionaliseerde setting als de gezondheidszorg.
In tegenstelling tot commerciële platform ecosystemen beschouwen de auteurs eigenaren van gezondheidszorgplatformen als deelnemer én facilitator voor het bij elkaar brengen van gebruikers en aanbieders. Dit bevestigd ook hun ‘sociotechnische’ visie op platformen voor gezondheidszorg; een platform wordt vorm gegeven door zowel technische als sociale elementen, zoals de actoren van een platform, de structuren en technologie, processen en onderlinge afhankelijkheid (Fürstenau & Auschra, 2016, p. 5).
De kernfuncties én aandachtsgebieden van een DPE voor de gezondheidszorg
Fürstenau et al. 2019, p. 218 omschrijven digitale platformen als volgt: ze “faciliteren coördinatie, interacties en uitwisselingen tussen heterogene actor constellaties die worden gereguleerd door regels voor deelname”. De auteurs identificeren drie kernfuncties van Digitale Platformen in de gezondheidszorg: 1. gedeelde patiënt informatie-opslagplaatsen; 2. integratie en interoperabiliteit van diensten; en 3. service innovatie. Deze functies kunnen twee belangrijke problemen in de gezondheidszorg aanpakken: de versnippering van diensten en het gebrek aan innovatie2. Platformeigenaren dienen zich hierbij op te stellen als participanten die een bijdrage leveren, en op deze manier het platform te ontwikkelen tot een ecosysteem. Hiervoor worden vier aandachtsgebieden onderscheiden: platform strategie en governance (1), het ontwerp van de technische architectuur en standaardisatie (2), deelname aan- en het bouwen van een gemeenschap (3), en deelname aan het platform ecosysteem en de externe omgeving van het ecosysteem (4) (Fürstenau et al. 2019, p. 582).
De auteurs onderzochten deze vervolgens middels een longitudinale case studie aanpak bij een Amerikaans consortium van gezondheidsdiensten. In hun resultaten vermelden de auteurs dat strategie en architectuur elkaar beïnvloeden en vormen via conflicten en spanningen. Ook bleek de interactie van het ecosysteem met de externe omgeving (aandachtsgebied 4) hieraan gerelateerd te zijn. Daarnaast smeedde het consortium coalities en bracht het partners bij elkaar met verschillende identiteiten en belangen, terwijl het tegelijkertijd de ontwikkeling van de gemeenschap stimuleerde en faciliteerde (aandachtsgebied 3) (Fürstenau et al. 2019).
Conflictgebieden
De case studie resulteerde eveneens in de identificatie van vier conflictgebieden: 1. “moet een platform worden geleid door de technologie-leverancier van het platform of door de zorginstelling”; 2. met welk doel wordt de interoperabiliteit van het platform ingezet; voor het verkrijgen van meer efficiëntie t.b.v. productiviteit of om innovatie van services en diensten t.b.v. ontwikkeling te verkrijgen; 3. is de architectuur gebaseerd op open source, of op een commercieel pakket; 4. hoe worden partners toegelaten; op basis van commerciële of coöperatieve uitgangspunten Fürstenau et al. 2019, p. 592).
Een platform t.b.v. zorg en diensten voor Amyotrofe Lateraal Sclerose (A.L.S.)
Met het longitudinaal onderzoek (9 jaar) naar een platform gericht op services en diensten voor cliënten met Amyotrofe Lateraal Sclerose zetten Fürstenau et al. (2021)3 de stap van een algemeen platform, gericht op gezondheidszorg (bijv. Apple Health) naar een ‘aandoeninggericht’ platform met een focus op chronische ziekten. Onderzoek naar dit type platformen, constateren de onderzoekers, is schaars, en zodoende ook noodzakelijk aangezien een digitaal platform zonder een haalbaar bedrijfsmodel niet in staat zal zijn om ook de bijbehorende services en diensten te leveren. Tegelijkertijd zijn gezondheidsdata zeer gevoelig en onderworpen aan strenge privacywetgeving, waardoor de verzameling van deze data op een platform instellingen en cliënten voor grote uitdagingen stelt (Fürstenau et al. 2021).
Via een langdurige case studie werd onderzocht hoe gezondheidszorgplatforms bedrijfsmodellen kunnen gebruiken om waarde te creëren voor patiënten en zorgonderzoek mogelijk te maken. Deze platformen kenmerken zich door interactie tussen gebruikers en aanbieders zodat netwerkeffecten tussen deze groepen ontstaan. Het onderzoek naar een Duits A.L.S. platform Ambulanzpartner.de spitste zich zodoende toe op enerzijds aspecten van waarde voor de cliënt vertaald in efficiëntie van zorg; medische uitkomsten van zorg en uitkomsten zoals gerapporteerd door de patiënt. Anderzijds roeren de auteurs met het definiëren van wat nu een bedrijfsmodel is de discussie aan dat waardecreatie bestaat uit waardemechanismen (beoordeling, rangschikking) een dus een sociaal construct is.
Uit het onderzoek komen twee bedrijfsmodellen naar voren: 1. zorgcoördinatie en casemanagement vanwege de interactie en zorgarrangementen tussen cliënten, artsen, behandelaren en bedrijven, en 2. zorgonderzoek als gevolg van een datagedreven/ dataificatie model met de data die voortkomen uit de coördinatie en het casemanagement en informatie geven over de waarde voor de cliënt. Deze “symbiotische relatie” komt voort uit de hybride structuur van de bedrijfsmodellen die is gekozen (Fürstenau et al. 2021, p. 820). Bijzonder aan het A.L.S. platform is dat het: 1. in tegenstelling tot reguliere platformen, zich richt op individueel casemanagement; 2. het een heterogene groep van zorgaanbieders coördineert; 3. bestaande relaties tussen behandelaren en cliënten versterkt en aanvult; 4. het platform zelf een dubbelrol neemt als eigenaar en als onderzoeksorganisatie (Fürstenau et al. 2021, p. 822).
Wie geïnteresseerd is in de toepassing van digitale platformen voor zorgarrangementen raad ik Fürstenau et al. (2021)3 van harte aan. Niet alleen biedt het een toegankelijk en goed geschreven samenvatting van het onderzoek aan; het verbindt de toepassing van een digitaal platform met zowel het bedrijfsmodel dat noodzakelijk is om een platform in de lucht te houden én introduceert het waardeperspectief van de cliënt met zorgbehoeften om het platform te kunnen gebruiken.
Bronvermeldingen
1. Fürstenau, D., Auschra, C. (2016). Open Digital Platforms in Health Care: Implementation and Scaling Strategies. Thirty Seventh International Conference on Information Systems, Dublin . https://www.researchgate.net/publication/309203519 .
2. Fürstenau, D., Auschra, C., Klein, S. et al. (2019). A process perspective on platform design
and management: evidence from a digital platform in health care. Electronic markets, 29(4),
581-596. https://doi.org/10.1007/s12525-018-0323-4
3. Fürstenau, D., Klein, S., Vogel, A. et al. Multi-sided platform and data-driven care research. Electronic Markets 31, 811–828 (2021). https://doi.org/10.1007/s12525-021-00461-8
Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationaal-licentie.
